Makaleler
SALVATORE ENGEL-DI MAURO İLE DEVLET SOSYALİZMİ VE ÇEVRE ÜZERİNE – 1
Sosyalist devletlerde veya sosyalistlerce yönetilen ekonomilerde hangi dünya sistemi pozisyonuna sahip olduğumuzu görmek için bunu açıklayıcı çerçevenin veya en azından tanımların bir parçası olarak ekledim. Bu ülkeler çevrede mi, yarı-çevrede mi, merkezde mi? Bunun çevresel etki ve tabii ki sosyal ilişkiler açısından çok önemli olduğunu düşünüyorum. Lenin ve onun emperyalizm anlayışı hakkında takdir ettiğim şeylerden biri de bu.
ON STATE SOCIALISM AND ENVIRONMENT WITH SALVATORE ENGEL-DI MAURO – 1
I inserted it as part of the explanatory framework or at least the definitions to see in what world-system position do we have these socialist states or socialist governed economies? Are they in the periphery, the semi-periphery in the core? I think that matters a great deal in terms of environmental impact and, of course, in terms of social relations. That's part of what I've appreciated about Lenin and his understanding of imperialism.
“BUDALA” MIŞKİN NEYİ TEMSİL EDİYOR?
hem Dostoyevski'nin tüm eserlerine yayılan temel meselesi olan "insan sorununu" en kapsamlı biçimde ortaya koymakta, hem bunu Dostoyevski'nin sürgün sonrası döneminin temel sorunu olan "Tanrı sorunuyla" harmanlamakta ve güncel bakımdan çok tartışmalı bir konu olan "Rus Ruhunu" ya da "Rus İdesini" kendi bakış açısından sergilemektedir. Her ne kadar Karamazov Kardeşler, Dostoyevski'nin en felsefi-politik ve bildirgesel romanı sayılsa da, kanımca bu bakımdan da Budala daha yüksekte durmaktadır. Zira Budala'da bu içerik, daha başarılı biçimde roman kurgusuna içerilmiştir. Belki de Nåzım'ın roman tekniğine yaptığı vurguyu bu bağlamda anlamak gerekir.
ALP ALTINÖRS’TEN MEKTUP
Değerli dostlar, Bildiğiniz gibi, uzunca bir süredir aranızda değilim. Bu süreç içinde yaşadıklarımı(zı) kısaca da olsa özetlemek amacıyla...
LETTER FROM ALP ALTINÖRS
Dear friends, As you know, I haven’t been among you for a considerable time. I am writing this...
‘DEĞER BİÇİMİ’ TARTIŞMALARI ÜZERİNE İKİ MAKALE
Marx’ın Kapital’i, ekonomik niceliklerin bir tahlili ve dökümü değildir. Yeni bir bilimin, ekonomi politik alanında uygulanmasıdır. Bu yüzden...
ÇİN HALK CUMHURİYETİ’NDE KAPİTALİST RESTORASYON DÖNEMİ
Mao Zedong ve Çu En Lay’ın ölümlerinin ardından, Çin Komünist Partisi’nin liderliğini Deng Xiaoping üstlendi. Mao’nun eşi ve bir opera sanatçısı olan Jiang Qing de içinde olmak kaydıyla, tümü Kültür Devrimi döneminde öne çıkmış ve Politbüro’ya girmiş olan “Dörtler”, Kültür Devrimi’ndeki bütün aşırılıklardan sorumlu tutuldular ve ağır hapis cezalarına çarptırıldılar
ÇİN KOMÜNİST PARTİSİNİN YÜZ YILI
Okuyacağınız yazı Ankara Sincan F Tipi Hapisanesi’nde tutsak olan editörümüz Alp Altınörs’ün iki parçadan oluşan Çin Komünist Partisi’nin...
THE DALIT PANTHERS: A SPARK, A DREAM
Türkçesi için buraya tıklayın. Revolutionary struggles, in India as in other parts of the world, are sometimes unable...
DALİT PANTERLERİ: BİR KIVILCIM, BİR RÜYA
Click here for English. Devrimci mücadeleler Hindistan’da dünyanın diğer yerlerinde olduğu gibi bazen ezilenleri bölen sosyokültürel hiyerarşilerde gedikler...
İKLİM BİLİMCİLER: ‘NET SIFIR’ TEHLİKELİ BİR TUZAK
Çeviren: Onur Yılmaz Editörün notu: Çevirisini okuyacağınız bu yazı ilk olarak Climate & Capitalism (İklim & Kapitalizm) sitesinde...
ANA: BİR DEVRİM ANSİKLOPEDİSİNİN SERÜVENİ
Fırat Sözeri’nin Rusça aslından çevirisiyle Ayrıntı Yayınları’ndan yeniden yayımlanan Maksim Gorki’nin klasikleşen romanı Ana için çevirmeni tarafından hazırlanan...
KOLOMBİYA’DA NEOLİBERALİZM
Kolombiya’da 28 Nisan’dan beri devam eden ülke çapındaki eylemlerin ülkede uzun zamandır hakim olan neoliberal sistemden kaynaklandığı iddiaları...
DEĞER YASASININ AMPİRİK DEĞERİ
Üretim ve değer bir kez canlı emeğin etkin rolü zemininde anlaşıldığında değişim ve kullanım değeri arasındaki yarılma, kapitalist rekabetin dayattığı sınır tanımayan sermaye birikimi zorunluluğu, ve bütün bir toplumsal üretim ve emek sürecinin kâr etrafında şekillendiği gerçeği gün ışığına çıkar. Daha da önemlisi, sermaye birikiminin emekçinin yarattığı değere el koyarak gerçekleştiği ne kadar belirginleşirse, üretenlerin aynı zamanda yöneten olduğu sosyalist tahayyülün meşruiyeti de o kadar pekişir.
HİNDİSTAN’DAKİ ÇİFTÇİ PROTESTOSU
200 binden fazla çiftçinin Delhi’ye yürüdüğü 26 Kasım 2020’den bu yana, protestocu çiftçiler Delhi sınırı üzerinde kamp yaparak ulusal başkente giriş ve çıkış istikametindeki karayollarını kapatıyorlar. Çiftçilerin temel talebi, Modi hükümetinin Eylül 2020’de sunduğu, tarımda büyük sermayenin önündeki engelleri kaldıran üç çiftçilik yasasının geri çekilmesi.
EMPERYALİZM TEORİSİNDE SÖMÜRÜ VE SÜPER-SÖMÜRÜ
Emperyalizm ile süper-sömürü ayrılmaz bir şekilde birbirleriyle bağlantılıdır. 21. yüzyıl emperyalizminin teorisi, süper-sömürü olgusunun değer ilişkisini nasıl değiştirdiğini açıklamalıdır. Bunu yapmayan bir emperyalizm teorisi, her ne kadar 'emperyalizmi' tanımlayıcı bir terim olarak kullanmaya devam etse bile yararsızdır, geçersizdir ve nihayetinde emperyalizmi inkâra varır
EKİM BATI KADINLARINA NE VERDİ?
Ekim olmasaydı kadının bağımsız olarak kendi yaşamını kazanması geçici bir fenomen olarak görülecek ve bugüne kadar kabul edildiği gibi kadının yerinin aile ve geçimini sağlayan kocasının arkası olduğu görüşü hâkim olacaktı. Ekim birçok anlayışı değiştirdi. Sovyetler Birliği’ndeki kadınların görev ve çalışma alanlarının belirlenmesinde gerçekleşen bu keskin dönüşüm, Birlik sınırlarının çok ötesindeki kadınlara yaklaşımın değişmesine de etki etti.
SİSTEMATİK DİYALEKTİĞİN DİYALEKTİK MATERYALİST ELEŞTİRİSİ
Marx’ın yöntemi, onun Kapital’ini ve dolayısı ile Marksist bilimi anlama konusunda temel önemdedir. Dolayısı ile Marx’ın yöntemine ilişkin tartışmalar ve değişik yaklaşımlar hep olagelmiştir. Bunlardan birisi de Sistematik Diyalektikçiler ya da Yeni Diyalektikçiler olarak anılan bir dizi yazarın yaklaşımıdır. Bu yazarların Marx’ın yöntemine dair görüşleri kimi değişiklikler gösterse de ana bir kuramsal çerçeve içine de alınabilir.
SUÇLU KİM? NE YAPMALI?
Suçlu Kim? Ne Yapmalı? 19. Yüzyıl Rus Edebiyatının en temel iki sorusudur bunlar. Dostoyevski’den Turgenyev’e, Gogol’den Gonçarov’a pek çok yazar, “toplumsal sorunun” gerçekçi resimlerini çizerek, suçluyu aramış, çözüm önerilerini doğrudan ya da dolaylı olarak eserlerinde sergilemişlerdir.
YOLDAŞ WALTER RODNEY
Dayanışma, görünüşte en ayrık olan dünyaların arasında bile köprüler kurabilir. Bu dayanışmanın vücut bulduğu Walter Rodney gibi kişilikler ise hayatta kalma ve özgürleşme mücadelesinin kulakları sağır eden gürültüsünün ritmidir. Bu ritme eşlik etme, onunla dans etmeye devam etmeliyiz.
İMKANSIZ OLAN SOSYALİZM DEĞİL: KAPİTALİZM
Altınörs, adına kapitalizm denilen irrasyonel sistemin güncel krizini ve bu sistemden (krizden değil!) çıkış yollarını tartışıyor. Üstelik bunu gayet açık, anlaşılır ve akıcı bir dille yapıyor. Kapitalizm nereye gidiyor, ondan nasıl kurtulacağız, nasıl bir toplum kuracağız, ne yapmalı? Bunlar kitapta yanıt aranan, günümüzde sadece sosyalistler için değil, aslında tüm insanlık için hayati önem taşıyan sorular. İmkânsız Sermaye bu sorulara yaratıcı yanıtlar öneriyor. Kitabı kısaca değerlendirip, tartışmayı bir parça daha ileri taşımaya çalışacağım.
KARL LIEBKNECHT VE ROSA LUXEMBURG
Liebknecht ve Rosa’nın elinden düşen bayrağı ayakları altında çiğneyerek çamura gömemeyecekler. Bu bayrak kitleler tarafından kavrandı bir kere. Scheidemanncılar ve tüm dünya burjuvazisi için amansız bir tehdit olmaya devam ediyor. Kahraman savaşçılar katledildi, ama devrim yaşıyor!
KOLOMBİYA’DA KORONA VE PARAMİLİTARİZM
Karantina koşullarının sendikal hareketleri ve öğrenci hareketlerini iyice zayıflatması sonucu büyük şehirlerde dahi paramiliter grupların faaliyetlerini artırdıklarını görmekteyiz. Karantinanın dolaylı sonuçlarından olan ekonomik krizin yoksul halkın iyice belini büktüğü koşullarda uyuşturucudan ve katliamlardan kazandıkları paranın çok küçük bir kısmıyla gıda ve giyecek gibi temel ihtiyaç yardımlarına başladıkları takdirde yakın gelecekte paramiliter grupların meşruiyetlerini iyice sağlamlaştırmalarının önüne geçecek kayda değer bir güç yok gibi görünüyor.
BELARUS CUMHURİYETİ’NDEKİ DURUM HAKKINDA
Belarus’taki cumhurbaşkanlığı seçim kampanyasının sona ermesinin hemen ardından kitlesel eylemler ülkeye yayıldı. Minsk’te, diğer bir dizi irili ufaklı kentte, ilk olarak uzun yıllardır süregelen Lukaşenko başkanlığındaki iktidar karşıtları kendiliğinden sokağa çıkarken, ardından Lukaşenko’nun çağrısı üzerine iktidar destekçileri çıktılar. Belarus iktidarının kendiliğinden sokağa çıkan protestoculara karşı sert müdahaleleri, Minsk'teki siyasal gerginliği arttırdı. Öncesinde açık bir apolitiklik ve tepkisizlik gösteren nüfusun çeşitli kesimlerinin siyasi kış uykularından uyanmalarına katkıda bulundu.
EMEK DEĞER TEORİSİ
Kapitalist değerin oluşumunda, öznel niteliklerinden sıyrılmış emeğin, Adam Smith ile görülmeyebaşlandığı söylenebilir. Ricardo’da ise, tek değer ölçüsü olarak emekgörülmeye başlanmış ve emek üretkenliğindeki değişimlerin değere etkisi gibi emek ile değerin ilişkisinin derinleştirildiği aşamalar da tartışıldığı için, emeğin standart bir değer ölçüsüolup olamayacağınoktasına ulaşılmıştır.
MARKSİST DEĞER TARTIŞMALARI: DAVID HARVEY, MICHAEL ROBERTS TARTIŞMASI
Harvey’in geniş kapsamlı ancak kısa makalesinde, değer teorisine dair yaptığı açıklamaların, kuramsal olarak eleştirilmesi gereken birçok nokta içerdiği kanısındayız. Harvey’in, Marx’ın değer teorisine ilişkin açıklamasının genel çerçevesini aktarmaya çalışalım.
MAOİZM NEREDEN?
Dünyayı kavrayışı büyük oranda doğru olan ve bu temelde esasen devrimci bir duruş sergileyen Maoistler de vardır, bugünkü Çin partisiyle birlik içerisinde bulunan Üç Dünya Teorisi revizyonistleri de… Ancak dogmatikçe Mao karşıtı olan bir Marksist-Leninist, “Maoist” terimini her ikisini eşit biçimde kınamak için kullanabilir.
BOLŞEVİK-KEMALİST “DOSTLUĞU VE KARDEŞLİĞİ” NE ÖLÇÜDE GERÇEKTİ?
Dönemin çok sayıda belgesinin ve gerçeğinin de gösterdiği üzere, o koşullarda hem Kemalist Türkiye hem de Bolşevik Rusya için, farklı sosyo-ekonomik ve sosyo-politik düzenlere sahip devletler olarak aralarındaki aşılmaz çelişkileri gizlemek ve bunun yerine “kardeşlik ve dostluk” yanılsamasını yaratmak daha faydalı geliyordu. Bu yanılsama, sonradan, ikisi arasında “dostça ve kardeşçe” ilişkiler hikayesinin temelini oluşturdu.
KIZIL KERALA’NIN COVİD BAŞARI HİKAYESİ – DERSLER VE SINIRLAR
Kerala, koronavirüsün nasıl yenileceğine dair parlak bir örnek olarak ortaya çıktı. Hindistan'da Covid pozitif vakalara sahip ilk eyalet (Ocak ayında), aynı zamanda eğriyi neredeyse düzleştiren ilk Hint eyaleti oldu. Kerala ayrıca tüm Hindistan eyaletleri arasında en yüksek iyileşme oranlarına sahiptir. Bu model o kadar etkili ki Washington Post'tan The Guardian'a kadar çok sayıda küresel gazete eyaletin başarısını kutladı. Bu başlıkları daha ilginç kılan şey, Kerala'nın Komünist bir parti tarafından yönetilmesidir.
SERMAYENİN İMKANSIZLIĞI SOSYALİZMİN İHTİMALLERİ
Alp Altınörs’ün "İMKANSIZ SERMAYE - 21. Yüzyılda Kapitalizm, Sosyalizm ve Toplum" kitabını elime alıp yoğun bir iş yükü periyodunda iki gün içinde okuyup bitirdiğimde beni etkileyen en önemli husus kitabın başlığının da zaten işaret ettiği kapsamlı konuları, mütevazı ebatta basılmış 256 sayfalık bir kitapta gerçekten de şematikleşmeye, aşırı basitleştirmeye ve konularda kopukluk yaratan sıçramalara başvurmadan işleyebilmiş olmasıydı.
KORONA GÜNLERİNDE IMF KİMLER İÇİN ÇARE OLABİLİR?
Koronavirüs salgını neo-liberalizmin iflasını sergilerken, kapitalist sistemin kriz dinamiklerini ve çelişkilerini de açığa çıkartarak dünyayı derin bir ekonomik ve finansal krize doğru sürüklüyor.
ZORUNLU DEVLET DİLİ GEREKLİ MİDİR?
Biz Turgenyev’in, Tolstoy’un, Dobrolyubov’un, Çernışevski’nin dilinin büyük ve güçlü olduğunu sizden daha iyi biliyoruz. Biz, ulusal farklılık gözetmeksizin, Rusya’da yaşayan bütün ezilen sınıflar arasında mümkün olan en sıkı ilişki ve kardeşçe birlikteliğin kurulmasının mümkün olmasını sizden daha çok istiyoruz!
CAMMU KEŞMİR, ULUSLARARASI TOPLUM ve ERDOĞAN’IN KONUŞMASI
Cammu Keşmir’in Hindistan işgalindeki kısmından birkaç kilometre uzakta oturuyorum. Dünyanın herhngi bir bölgesiyle doğrudan temas kurabiliyorum, ama kendi anavatanım olan Cammu Keşmir ile hiçbir irtibat kuramıyorum.
FİNLANDİYA VE RUSYA
Demokratlar, haklarından yoksun bırakılmış tüm uluslar gibi Finlandiya'nın Rusya'dan ayrılma hakkından yanadır.
GELENEK VE MODERNİTENİN KAVŞAĞI: ARAP ALFABESİ
Bu yazıda öncelikli olarak Türkçe özelinde Lâtin ve Arap alfabelerine dair ortaya atılan belli başlı şehir efsanelerini çürüteceğim. Aynı zamanda, Türkçede gerçekleşen dönüşümü yirminci yüzyıldaki başka ortografik (yazım ve imlaya dair) reformlarla kıyaslayarak meseleyi politik-kültürel-ideolojik hegemonya üretimi bağlamına yerleştirmeye çalışacağım.
PROVOKATİF BİR SUİKASTTEN BÜYÜK BİR SAVAŞ ÇIKAR MI, NE YAPMALI?
Türkiye’de Meclis’in Libya’ya asker gönderme kararını aldığı günlerde, ABD İran Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani’yi Irak’ta öldürdü. Ardından da Üçüncü Dünya Savaşının fitilinin ateşlendiği yönünde yorumlar yapılmaya başlandı.
Dar Koridor’da Futbol Oynanır mı?
“Güçlü bir devlet ile güçlü bir toplumun” dar bir koridorda (aynı anda) var olma fikri Acemoğlu ve Robinson’un kitabının ana teması. Yazarlara göre “hem güçlü bir devlete sahip olabilir, hem de (aynı zamanda) güçlü bir toplum olabilirsiniz”. Acemoğlu aslında, tarihte bunun örneğinin neredeyse hiç mevcut olmadığını da belirtirken, bu fikrin ütopikliğini de ortaya koyuyor
Stalin Mao’yu durdurmaya çalıştı mı?
Daha önce bu telgrafların Türkçede yayımlanmamış olması nedeniyle, konunun Türkiyeli Marksist Leninist ve Maoist çevreler arasında henüz yeterli açıklığa kavuştuğu söylenemez. Telgraflaşmanın bağlamı, yenilginin eşiğindeki Guomindang yöneticilerinin ABD’nin dikte etmesi sonucunda bir “barış teklifi” ile ortaya çıkmalarıdır. Stalin ve Mao bu hamleyi nasıl yanıtlamak gerektiği üzerine tartışıyorlar.
EKİTAP – MODERNİTEYİ ELEŞTİREN MODERNİTE: AYDINLANMA, BİLİM VE EGEMENLİK
J. Moufawad Paul'un abstrakt dergi sayfalarında yayınlanan 1) Muzaffer Felaket Belirtileri: Modernite ve Hoşnutsuzlukları, 2) Var Olan Her Şeyin Acımasız Eleştirisi: Bilim Olarak Marksizm ve 3) Göğün Yeryüzüne İndirilişi: Egemen İktidar Teorilerinin Zorlantılı Ayini başlıklı yazılarından oluşan üçlemesini, başına Marksizmin Doğuşunu Düşünmek Üstüne başlıklı yeni kaleme alınmış giriş yazısını da ekleyerek kitaplaştırdık.
EKOLOJİK ÇÖKÜŞ: KAVRAMLAR VE TARTIŞMALAR
Küresel ısınma (ve ekolojik çöküş) özü itibarıyla piyasa mekanizmasının yerine planlamayı, kâr hedefi yerine ihtiyaçların tatminini merkeze koyan bir kolektif aklı çağırıyor. Bu yoldaki ilk adımlarımız metalaşma sürecini tersine çevirmek; sorunun yapısal ve sınıfsal yönünü teşhir etmek; uzlaşma ve yetinme yerine sınıf mücadelesini tırmandırmak olabilir. Esas hayalperestlik planlı bir sosyalist ekonomiden bahsetmek değil, insanlığın ve ekosistemin kapitalizmde herhangi bir geleceği olduğuna inanmaktır.
DARON ACEMOĞLU, ALİ BABACAN, DEMOKRASİ VE KAPİTALİZM
Acemoğlu ve Robinson’a göre ‘sürdürülebilir büyüme’ kulvarına en önde giren Britanya, bunu kapsayıcı ve çoğulcu kurumlardan ziyade ilksel birikim sürecinin hızlanmasına doğrudan katkı sunan merkezileşmiş malî-askerî bir devlet; bu devletin dışarıda yürüttüğü kesintisiz savaş, yağma, sömürgeleştirme politikaları; yine bu devletin bariz bir sınıf karakteriyle içeride desteklediği sanayileşme, sömürü ve birikim süreçleri sayesinde gerçekleştirmiştir.
KOLOMBİYA BARIŞI: HAYAT VE ÖLÜM ARASINDA
Kolombiya’da FARC-EP’nin 2008’den bu yana sürdürdüğü barış arayışı, bu örgütün bir bölümünün tekrar silahlanmasıyla yeni bir yanılgı-yenilgi girdabına girdi ve bu süreçten devrimciler açısından "kazançlı" çıkılması giderek güçleşiyor.
BORIS JOHNSON VE İNGİLİZ SİYASETİNİN KRİZİ
Boris Johnson, siyasi mizah programlarına çıkarak ve bir dizi gaf yaparak komik, hatta soytarıca bir karakter oluşturdu. Bunlardan en bilineni Londra 2012 Olimpiyatları esnasında Thames Nehri üzerinde çelik halatta asılı kalmasıydı. O, bu karikatür kişiliği, son derece gerici inançlarını maskelemek üzere kullanmaktadır.
BALKAN SAVAŞI VE İŞÇİ HAREKETİ
Georgi Dimitrov'un Balkan Savaşı’nın yağmacı, fetihçi, köleleştirici karakterini teşhir ettiği bu makalede ortaya koyduğu öngörüler, hem 2. Balkan Savaşı ile, hem de Bulgaristan’daki işçi hareketinin sonraki gelişimi ile büyük oranda doğrulanmıştır.
GÖĞÜN YERYÜZÜNE İNDİRİLİŞİ: EGEMEN İKTİDAR TEORİLERİNİN ZORLANTILI AYİNİ
Biyopolitika, nekropolitika, egemen iktidar vb. kavramlar günümüz iktidar ilişkilerini açıklamak için ne kadar uygun? Bu kavramlar modernite ve Aydınlanma ideolojisinden gerçek bir kopuşu mu simgeliyor? Üçlemenin son makalesinde J. Moufawad Paul'un kaleminden okuyun.
REVİZYONİST EĞİLİMLERİN ELEŞTİRİSİ
SSCB’de sosyalist inşa döneminin Başbakanı ve Antifaşist Savaş döneminin Dışişleri Bakanı olarak tanıdığımız Molotov’un 1960’lı ve ‘70’li yıllarda yaşanan süreci eleştirdiği bu notlar 2016 yılında günyüzüne çıktı. Molotov bu notlarında, Hruşçov-Brejnev revizyonizmini ile ona karşı mücadelenin güçlü ve zayıf yanlarını çözümlerken, devrimden 60 yıl sonra sosyalist inşanın devam eden önemini vurguluyor.
BERİYA: DOGMALARI VE KLİŞELERİ KIRMAK
Sıradan, ama çok da sıradan olmayan biri bile, Lavrentiy Beriya hakkında iki şey bilir: bir cellat ve seks manyağıydı. Geri kalan her şey, tarihten silinmiştir. Hatta tuhaf şeydir: Stalin neden yanı başında böyle işe yaramaz ve karanlık bir tipe sabretmiştir ki? Korkmuş olmasın? Tam bir bilmece. Oysa korktuğu filan yoktur!
DAVID HARVEY’İN MARX’IN DEĞER YASASINI YANLIŞ ANLAMASI
Michael Roberts, Marx'ın Emek Değer Teorisini Reddi başlıklı makalesinde Marx'ın aslında herhangi bir emek değer teorisi olmadığını iddia eden David Harvey'in değer yasası hakkındaki "yanlış anlamaları"yla polemiğe giriyor.
MARX’IN EMEK DEĞER TEORİSİNE REDDİYESİ
Marks'ın Ricardo'nun emek değer teorisini uyarlayıp, sermaye birikimine dair çalışmaları için temel kavram olarak kullandığına yaygın olarak inanılır. Emek değer teorisi büyük oranda itibar yitirmiş olduğu için, sıklıkla Marks'ın teorilerinin de artık değersiz olduğu kendinden emin şekilde vaaz edilir. Fakat aslında, Marx, hiçbir yerde, emek değer teorisine bağlılığını ilan etmiş değildir.
RUS EDEBİYATININ DEVRİMCİ GELENEĞİ VE PROLETKÜLT
19.yüzyılın başından itibaren istikrarlı ve güçlü bir edebiyat geleneğinin ortaya çıkmaya başladığı Rusya’da, bu gelişme düşünülenin aksine uzun bir edebi birikimin sonucunda ortaya çıkmamış 19. yüzyılın başında duru gökte çakan bir şimşek misali ortaya çıkmıştır.
2019 HİNDİSTAN SEÇİMLERİ HAKKINDA BİLMENİZ GEREKEN HER ŞEY
İktidardaki BJP ve onun lideri Başbakan Narendra Modi’nin küresel ölçekte gözlemlenen sağa ve faşizme doğru kayma konusunda Türkiye, Brezilya, Macaristan ve ABD’den aşağı kalır bir yanı yok. Bu bakımdan seçimlerin Hindistan sınırlarının ötesinde sonuçlar doğuracağı söylenebilir.
VAR OLAN HER ŞEYİN ACIMASIZ ELEŞTİRİSİ: BİLİM OLARAK MARKSİZM
Bugünün moda eleştirel teorisyenleri çeşitli post-Marksist Avrupalı teorik eğilimleri üstün tutarak Marksizmi red ve mahkûm ederken, ben ise tersine, Marksizmi üstün tutarak bu teorileri mahkûm ediyorum. Daha açık olmak açısından şunu da belirteyim; bu eğilimlerin kimi içgörülerini ödünç alamayacağımızı söylemiyorum, sadece, eğilimler olarak alındıklarında (Marksizmin iddia edilen kusurlarına bakılmaksızın) Marksizme göre teorik bakımdan daha aşağı konumda olduklarını belirtiyorum.
EKONOMİNİN SİYASALLAŞTIRILMASI VE AMPİRİK SİYASET İÇİN BAZI DÜŞÜNCELER
Ekonomik kriz vakıası, siyasal tartışmaları geriletmemelidir, tersine ekonomi, siyasalın alanında biçimlenir ve biçimini kaybettiğinde –krize girdiğinde– siyasalın yeniden tartışılması için altın bir fırsatla karşı karşıya kalırız.
AFRO-AMERİKA
Okuyacağınız yazı, Birleşik Devletler’in güneyindeki ayrı bir bölgenin gelişimini ve burada yaşayan mazlum Afro-Amerikan halkın mücadelesini Marksist pencereden kısaca özetlemeye çalışacaktır, ki bu, ABD emperyalizminin dinamiklerini anlamak için çok önemli, “canavarın karnında” yazılmış bir hikâyedir.
KRİZDEN HALKÇI ÇIKIŞ PROGRAMI: TOPLUM İÇİN VE TOPLUM KONTROLÜNDE ÜRETİM
Toplum için üretime başlamayı esas alan Krizden Halkçı Çıkış Programı, ekonomik krizin aşılmasını sağlayacak, sanayi ve tarım üretkenliğini arttıracak ve bunu işsizlik ve hayat pahalılığı ile değil, artan istihdam ve toplumsal refah ile birlikte yürütebilecek, uygulanabilir tek programdır.
KÜBA: PİYASANIN GENİŞLEMESİ, SOSYALİZMİN KANSERİ
Proletaryanın perspektifinden, özel sektörün genişlemesinin yarattığı büyük tehdit, korkuyla değil ama büyük bir dikkatle ele alınmalıdır. Bu son bir yılın getirdiği yeni bir durum değil, ama Sovyetler'de olduğu gibi, tarihsel deneyimlerin bilimsel incelenmesinin doğruladığı bir veridir. Özetle, “piyasa sosyalizmi” kapitalisttir, istenmeyen ve uygulanamaz bir modeldir. Hepimiz için bunda ısrar kısırdır, devrimciler bakımından, ilk iki nedenden, küçük burjuvalar için ise üçüncü nedenden dolayı.
Anwar Shaikh’in Gözünden Kapitalizm: Rekabet, Çatışma, Bunalımlar
Politik iktisatçılar, özellikle de Marx, kârın sömürü yoluyla emek-gücünden sökülerek alındığını; dolayısıyla üretim, dolaşım ve bölüşüm alanlarının zorunlu olarak sınıf çatışması zemininde gerçekleştiğini; bunalımların kapitalizmde bir istisna değil, kural olduğunu çok iyi anlamışlardı. Kitap, iktisatçıları bu çerçeveye geri dönmeye davet ediyor; kapitalizmi önce bir harikalar diyarı olarak resmedip, sonra gerçeklikte karşılaştığımız her şeyi teoriden bir sapma olarak görmek yerine gerçek olanla başlamaya çağırıyor.
Bir Dövüş Sporu Egzersizi Olarak “Türklük Sözleşmesi”ni Okumak
Bourdieu, “Sosyoloji bir dövüş sporudur,” demişti. Ünlü’nün Türklük Sözleşmesi de bir dövüş sporu öğretir. Ben bu bağlamda, “Türklük Sözleşmesi” kitabını, resmi ideolojiden, Bourdieu’nün işaret ettiği epistemolojik kopuşu kategorik olarak gerçekleştirmiş bir metin olarak görüyorum. Metin, resmi ideoloji ve ezilenlerin gerçekliklerinin gerilimini, metodolojik bir referans noktası haline getiriyor.
Ekonomik Kriz ve Merkez Bankasının Bağımsızlığı Miti
‘Kurumlar erozyonunun durdurulması ve geri çevrilmesi’, OHAL’in kaldırılması ve ‘normale dönülmesi’, merkez bankasının sarayın güdümünden çıkması ve özerkliğini tekrar kazanması, bir an evvel faiz arttırılarak ekonomiye nefes aldırılması şu günlerde sıkça duyduğumuz çözüm önerileri arasında. Demokratik bir talep olan OHAL’in kaldırılmasını bir yana ayırırsak, saydığımız diğer öneriler bırakın yetersiz kalmayı, sol bir programın parçası olarak dile bile getirilemez. Zira böyle bir çerçeve olsa olsa tipik bir IMF programına giden taşları döşer.
Nazım Hikmet’in Sovyetler Birliği’ne Gelişi
Nazım kamuoyu önünde firarıyla ilgili konuşmaktan hoşlanmaz ve firarı nasıl gerçekleştirdiği konusunda sorulan soruları genellikle espriyle geçiştirirdi. Rusya arşivlerinde, bahsi geçen konuya ilişkin büyük bölümü henüz yayımlanmamış çok sayıda belge bulunmaktadır. Bu belgelere dayanarak Nazım’ı ülkesini terk etmeye zorlayan nedenleri ve Sovyetler yönetiminin Nazım hakkında verdiği kararları daha iyi anlayabiliriz.
Komando Meral’e Asiye’yi Sorun
Akşener hiçbir biçimde kadın özgürleşmesinin sembolü ya da lideri olarak sahneye çıkartılamaz. Tarafı faşizmin tarafıdır. Kadın oluşundan dolayı dayanışma gösterilecek olan değil, insanlığa karşı işlediği tüm suçlar sebebiyle hesap sorulacak olandır.
7 Haziran’la Vedalaşabilmek
Ezilenlerin birleşik demokratik cephesi olan HDP'nin seçim stratejisi 7 Haziran ruhunu diriltmek değil, bir an önce onunla vedalaşabilmek ve seçim çalışmasını sadece oy çalışması olarak değil, aynı zamanda antifaşist kitle mücadelesinin örgütlenmesinin de zemini olarak değerlendirmek olmalıdır.
Yeniden Yabanlaştırma
Ekolojik krize karşı mücadelede “üç beş ağaç”ın kurtarılması bile önemli bir meseledir. Dolayısıyla bu doğrultuda yapılan her mücadele, her öneri önemlidir. Bununla birlikte mücadelede izlenecek yollar “tükeniş karşıtı ve çevresel adalete yönelik” hareketin ufkunu daraltmamalıdır. Yeniden yabanlaştırma için yapılan bütün çabalar desteklenebilir ama diğer taraftan ekolojik kırımın müsebbibi olan gelişmiş ülkelerden ve şirketlerden, sorumluluklarını kabul etmelerini ve bedelini üstlenmelerini neden talep etmeyelim?
MUZAFFER FELAKET BELİRTİLERİ: MODERNİTE VE HOŞNUTSUZLUKLARI
Yaygın ‘post-modern’ eleştiriye göre Aydınlanma, taşıdığı evrensellik iddiası, ve toplum ve tarihin gelişiminde insanlığa atfettiği merkezi konum itibarıyla sömürgecilik ve kapitalizm gibi ölüm saçan projeleri içkin olarak barındırır. Komünizm ve her türüyle Marksizm de bunlarla aynı tornadan çıkmıştır. İşte bu yüzden, post-modernizmin anti-komünist eleştirisine cevaben – belli şart ve kısıtlamalarla – Aydınlanma ve moderniteyi savunmak önemlidir.
TEKNOLOJİK İYİMSERLİĞE DAİR
Bilim, makine ve yapay zeka kendi içinde ne bir tahribat kaynağı, ne de kurtarıcı bir kahraman olabilir. Kendi torunlarımıza gerçekten (yaşanabilir) bir dünya bırakmak istiyorsak yapmamız gereken ütopyayla distopya arasında bir uçtan ötekine savrulmak yerine, içinde bulunduğumuz derin krizi üretim ilişkileri bağlamında serinkanlılıkla ele almak ve ezelden beri pansuman telkin edenlere kulağımızı tıkayıp, yarayı doğuran kaynağı kökünden kurutmaktır.
İran: Halkın Ayaklanması, Tutumlar, Yorumlar, Hurafeler
İran halklarının isyanı, bölgemiz halklarının özgürleşmesine yapılmış gerçek bir katkıdır. Bu yeni halk dinamiği, onu kendi özgül emperyalist çıkarları nedeniyle destekleyen ABD'nin çerçevesine sığmayacaktır. Antiemperyalizmi halklara ait bir politik tutum olarak, halkların/ezilenlerin kurtuluşuna, özgürleşmesine hizmet eden bir tutum, bir hareket olarak görmek, ele almak doğrudur.
Halkın Fedaileri: Yaşayabilmek İçin Saldırmak
Halkın Fedaileri’nin politik askeri eyleme biçtikleri anlam, İran’da siyasi gericiliğin devrimci harekette yarattığı “pasif ve üstü örtülü politik direniş” biçimine eylemli bir eleştiridir. Başka bir ifadeyle, tehlike geçinceye kadar ölü taklidi yapanları eylemiyle sarsmayı amaçlar. Halkın Fedaileri’nin birinci stratejik hedefi, “silahlı mücadelenin toplumun en ilerici güçleri ve politik bilinçli tabakası düzeyinde oluşturulması ve sağlamlaştırılmasıdır.
Temel Gelir ve Endüstri 4.0 Tartışmalarına Bir Katkı
İşçi sınıfının da diğer sınıfların da özgürlüğü, gerçek anlamıyla ele alındığında TG gibi bir teklife indirgenebilecek kadar sığ bir özgürlük anlayışı değildir. TG gibi sermayenin krizini aşmak için kullandığı, güzelce ambalajlayıp sattığı yöntemler değil, işçi sınıfının kendisinin sermayeyi zorlayacak, krizlerini görünür kılacak, örgütlü mücadelesini yükseltecek taleplerini desteklemek gerekir.
Gelecek Halk Meclislerindedir
Sovyet iktidarının mutlaka ilkesel anlamda tek partili bir iktidar olmak zorunda değildir. Sovyetler Birliğinde Ekim Devrimi 2 partili bir iktidar, 4 partili bir sovyet yaratmıştı. Bulgaristan’da 4 partili bir proletarya diktatörlüğü deneyimi de var. Küba'da Halk İktidarı Meclisleri'nde partinin aday göstermemesi ve kimsenin de parti adına aday olamaması da ileri bir adımdır. Kuzey Suriye Federasyonu'nda da yapılan Halk Meclisleri seçimlerinde de %60 oranında halkın aday olmasıyla oluşturulan bir delegasyon, %40 ise partilere, halklara, inançlara ayrılan kontenjanlar söz konusudur.
Anadolu Dillerinin Yok Oluşu
Bugün yirmiden fazla dilin konuşulduğu Anadolu (Ethnologue, 2017), bu açıdan ele alındığında geçmişten günümüze açılan bir pencere, büyük bir insanlık mirasının taşıyıcısı olarak belirir. Ancak öte yandan bu diller, yaklaşık bir asırdır sürdürülen politikalar sonucunda ağır baskılara maruz kalmış, giderek azalan bir oranda kullanılır olmuştur. Günümüzde maalesef bu dillerin büyük çoğunluğu bir sonraki kuşağa aktarılmama ve yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır.
Çalkantı, Kriz ve Bir Devlet Bankasının Hikayesi
Türkiye ekonomisinin sorunları nedeniyle ufak esintiler dahi ekonomik bir fırtına yaratabilir. Kaldı ki ülkedeki en büyük finansal kuruluşlardan birisinin uluslararası ödeme sistemlerinden çıkartılması ya da uluslararası faaliyet yürütemeyecek hale getirilmesi, bugünden öngörülemeyecek bir finansal çalkantıya yol açar.
İnsani Finans Zırvası
Faizsiz bankacılık diye bir şey yoktur. İnsani Finans diye kitlelere pazarlanan şey sermaye gruplarının birbirine üstünlük sağlama yolunda işçi sınıfının daha "yaratıcı" bir yoldan mülksüzleştirilmesinden başka bir şey değildir. "İnsani" olan ve bu üretim krizinden çıkışı sağlayacak olan şey MÜSİAD ve şürekâsının zannettiği gibi işçi ve emekçilerin kuşa dönmüş birikimlerini daha düşük bir karşılıkla yağmalayıp tekrar kâr için üretime sevk etmek değil, toplum için üretime, sosyalizme geçmektir.
Nâzım’ın Sansürlü Sayfaları
İlk baskıyı yapan yayınevi, dönemin anti komünist yasalarından duyduğu korkudan olsa gerek, kitabı sansürlü biçimde basmıştır. Bu kitabın yasal yayın haklarını bugün elinde tutan Yapı Kredi Yayınları, kitabın 21 baskısını yapmıştır. Ancak ne var ki bu baskılar da sansürlüdür. Sansürlü bölümler halen okurdan saklanmaktadır. İşte bu makalede biz, Türkiye'de yayımlanışının 50. yıldönümünde, Nâzım'ın Türkiyeli okur bakımından kayıp olan bu sayfalarını gün yüzüne çıkartacağız.
Mahfi Eğilmez’in “Ahbap-Çavuş Kapitalizmi”ne Dair
Yalnızca Mahfi Hoca değil, neden birçok iktisatçı bugünkü kapitalizmin (tam değil) aksak/bozuk rekabet, (rasyonel değil) irrasyonel davranış, (genel denge değil) arz-talep dengesizlikleri tarafından tanımlanan, ‘yeni ve farklı bir kapitalizm’ olduğunu düşünüyor? Sorunun cevabı çok basit: sabit nokta olarak neoklasik teori ve tam rekabetçi piyasa modeli alındığında, gerçekte karşımıza çıkan her şey bize bozuk ve aksak olarak görünüyor.
Ev İçi Emek
“Ailenin dışında hayat var”, şiarı ne kadar küçük bir azınlık kadının hikayesine uyuyorsa, ev işleri ortaklaştırılsın da o kadar küçük bir azınlık erkek ve kadının sorunlarına derman olabilir. Gerisi; milyonların, milyarların angarya emek sarfına ve bunu sermaye sınıfının, kapitalist devletin tepe tepe kullanmaya devam etmesi olacaktır.
Lao Tzu, Mensiyüs ve Mao
Bugünkü Çin devletinin Mensiyüs'ün öğretilerini halk sınıflarına yaymak için muazzam fonlar ve enerji harcaması Çin liderliğinin uzak görüşlü kapitalistlerden oluştuğunu gösteriyor. Kriz derinleştikçe “Çinli karakterde sosyalizm”, hisse senetleri borsasında alınıp satılan bir sosyalizm, McDonald's'a ev sahipliği yapan bir sosyalizm, Sahara-Altı Afrikası'na emperyalist erişimini genişleten bir sosyalizm, diğer emperyalist ülkelerdeki kapitalistler için giderek popülaritesi artan bir sosyalizm oluyor!
Marksizmin Komünizm Düşüncesi
Bir isim/kavram olan Marksizm, Marx ve Engels tarafından kurulan bilimsel komünizm teorisini ve onun devrimci hareketini anlatır. Marksizm bilim, felsefe ve siyaset alanlarına yaslanarak teorik bütünlüğünü kurar, kendini yeniden ve genişleterek üretir. Marx ve Engels, komünist teoriye sıçrayan ilk kopuşlarını burjuva bilim ve felsefe alanında gerçekleştirirler. Burjuva bilim ve felsefeden köklü epistemolojik kopuş anlamı taşıyan ilk teorik çalışmalar, aynı zamanda komünizm teorisine bir girişi de temsil eder.
Evrim ve teorisi
Nuray Mert geçtiğimiz günlerde Cumhuriyet gazetesindeki köşesinde “evrim teorisinin bilim yerine konmasına” karşı olduğunu yazdı ve “bilimsel kesinlik” kazanmasının mümkün olamayacağını söyledi. Onun için evrim teorisi de, en nihayetinde yaratılış teorisi gibi “insanın oluşumuna dair bir akıl yürütme.” Gelen tepkiler üzerine çıtayı biraz daha yukarı taşıyarak “bilimsel düşüncenin insanın var oluşuna dair sorulara cevap vermesi beklenemez” dedi. Evrim teorisini bir dogma olarak belleten sığ pozitivistlere karşı otoritenin sarayında bir ampul yaktı!
Sınırları Kaldırmak: Devletsiz bir Egemenlik Alanı Ne Kadar Mümkün?
Sınırlar, uçlar devletin irrasyonel meşruluğunun (meşruluğunun irrasyonel olduğunun?) en iyi görüleceği yerlerdir: O ülkede ne oluyorsa sınırda da o olur, ama ek olarak sınırda o ülkede hiç olmayan şeyler de olur. Sınırlar devletin kendi yasaklamış olduğu aktiviteleri yine kendisinin ne kadar beceriyle yasallaştırdığını, kendi sınırlarının meşruluk alanlarını ve geçişe uygun bulduğu arazileri hem sabit ve hem de değişen politikalarla nasıl çizmekte olduğunu en iyi gösteren “mekan”dır.
SSCB: Mitler ve Gerçekler
Ekim Devrimi ve SSCB bir başlangıçtı. Sosyalizmin değerlerinin yeniden gündemleştiği günümüz koşullarında arayış içinde olan insanların yüzünü sosyalizme çevirmesinde Ekim Devrimi ve SSCB'de inşa edilen sosyalizmin anımsanması onun nasıl bir başlangıç olduğunu gösterir.
Zeynep Hoca’ya Sorular
Zeynep Hoca ve kendisinin çağrısına kulak verenler bir zahmeti de o insanların gözlerinin içine bakmak için vermeliler. Belki o vakit, Semih'in ve Nuriye'nin yaptıklarının yaşamdan vazgeçmek değil, aksine yaşamı geri çağırmak olduğunu, yanlarında duran ve durmak isteyen insanların da onların yükünü hafifletme çabasını ve arzusunu sezebilirler.
HDP’deki Sosyalist Çizgiyi Tasfiye Çabaları
Eşyayı adıyla çağırmak gerekir. HDP'nin sosyalistlerine yönelik bu yönelim, açık bir çizgi tasfiyesidir, bir "ayıklama" operasyonudur. Parti içinde Kürt yurtseverleriyle birlikte sol çizginin önemli bir parçasını oluşturan sosyalistler, devlet eliyle tasfiye edilmeye çalışılmaktadır.
Sahi, Barış Akademisyenleri Neden İhraç Edilmişti?
Eğer akademinin, devletin Kürt Sorununda dayattığı çözümsüzlüğe ve savaşa dur dediği için bu zulme uğradığı ortadaysa, bunun adını koymaktan çekinmek ve meseleyi "aydınlık/bilim saldırı altında" olarak koymak apolitizm değil de nedir? Somut durumu reddeden böyle bir apolitik tutumun akademinin kendisine bile bir hayrı olabilir mi? Düşmandan daha apolitik olan bir mücadele hattı neyi, nasıl kazanır?
Milli Hezeyan, Pilli Ekonomi ve Dolar Krizi
Muhalefet krizin sebebini sadece siyasi olarak kodladığı için, çözüm de siyasi iyileşmede aranıyor. Oysa ne yaşanılan krizin sebebi tek başına üst-siyasi gelişmeler, ne de çözüm sadece demokrasi ile gelecek. Ekonominin kurdan neden böylesine büyük ölçüde etkilendiğini tartışmayan siyasi analizlerin önerebileceği tek şey eskiye dönmek olacak, ki bu da filmi başa sarmaktan başka bir işe yaramayacak.
Özerklik, Özyönetim ve Meclis İdeası
İnsanın kendi ve başkaları hakkında en fazla bilgiye sahip olduğu ya da bilgiye erişebilir olduğu bir zamanda kendinin ve başkalarının yönetimi/yönlendirilmesi işinin bir vekile, Devlete devredilmesinin anlamsızlığının, tatminkâr ve ikna edici olmaktan uzaklığının yarattığı “siyasetin krizi” meclis ideasının bir kez daha insanlığın ufkunda yükselmesine fırsat tanımaktadır.
Nejat’ın Kahramanlığı, Paramaz’ın Sıradanlığı
Doğrudur, Nejat kahraman bir fikir işçisidir. Ama Paramaz Kızılbaş sıradan bir insandır, sıradan bir komünisttir ve devrimci stratejinin gerekliliklerinin tüm sıradanlığıyla bizi kalemi ve kelamı bırakmaya değil, kavramlara ayırt etme gücünü geri vermeye, bunun için de sözü, yazıyı, düşünceyi ve eylemi öncü örgütün bir organı olarak kullanmaya çağırmaktadır.